Lisanslı Depoculuk Sistemindeki Güvenceler

Lisanslı Depoculuk Tazmin Fonu: Lisanslı depo işleticisinin, bu Kanunda ve mudiler ile yapacağı sözleşmede öngörülen yükümlülüklerini yerine getirmemesinden dolayı ortaya çıkan zararların tazmin edilebilmesi amacıyla, tüzel kişili haiz Lisanslı Depoculuk Tazmin Fonu kurulmuştur.

Yetkili Sınıflandırıcılar: Ürünlerin analiz ve sınıflandırma işlemleri Gümrük ve Ticaret Bakanlığından lisans almış Yatkili Sınıflandırıcılar tarafından yürütülmektedir.

Ticaret Borsaları veya Ürün İhtisas BorsalarıÜrün senetlerinin alım satım işlemleri Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş Ticaret Borsaları veya Ürün İhtisas Borsaları tarafından yürütülmektedir.

Merkezi Kayıt Kuruluşu(MKK)Tüm kayıtlar Merkezi Kayıt Kuruluşu tarafından tutulmaktadır.

Lisanslı depoculuk sistemi özetle; Depolamaya uygun nitelikteki hububat, baklagiller, yağlı tohumlar, pamuk, fındık, zeytin, zeytinyağı ve kuru kayısı gibi standardize edilebilen temel ve işlenmiş tarım ürünlerinin standartları belirlenerek emniyetli ve sağlıklı koşullarda lisanslı depo işletmelerine ait depolarda depolanmasını ve bu ürünlerin ticaretinin yine bu işletmeler tarafından elektronik ortamda düzenlenen ürün senetleri vasıtasıyla yapılmasıdır.

Lisanslı Depoculuk Sistemi Dünyada başta ABD, Hindistan ve Avustralya olmak üzere sonradan bu sisteme dâhil olan Bulgaristan, Romanya gibi ülkelerde yaygın bir şekilde uygulanmaktadır.

Lisanslı Depoculuk Sistemi uygulamaları ile;

Hasat dönemlerinde tarım ürünlerindeki arz yığılması nedeniyle oluşan fiyat düşüşlerinin önlenmesi ve piyasanın dengelenmesi,

Özellikle finansman sıkıntısı çeken küçük çiftçiler ile ürün sahiplerinin, lisanslı depolara verdikleri ürünleri karşılığında aldıkları ürün senetleri aracılığıyla bankalardan kredi ve finansman sağlamaları,

Tarım ürünleri ticaretinin herkesçe kabul gören standartları belirlenmiş ürünler üzerinden yapılması, kaliteli üretimin teşvik edilmesi, güvenli bir piyasanın oluşturulması,

Tarım ürünleri ticaretinin kayıt altına alınması,

Ülkemizde halihazırda uygulanmakta olan tarım reformunun başarılması ve tarım ürünleri ticaretinde özel sektör katılımının artırılması,

Üretimde ve fiyatlandırmada Devlet müdahalelerinin asgariye indirilmesi, bu alana yönelik yapılan yüksek harcamalardan önemli tasarruf sağlanması, serbest piyasa ve fiyat oluşumunu bozan müdahalelerden uzaklaşılması,

Üreticiler açısından kolay pazarlanabilen, iyi muhafaza edilen ve nakliye masrafları en aza indirilmiş bir sistemle istikrarlı ve daha yüksek bir gelir seviyesi elde edilmesi,

Yatırımcılar için dövize, altına, hisse senedine, faize ve benzerlerine alternatif yeni bir yatırım aracı sağlanması,

Ürün ticareti ile uğraşan tacir ve sanayicilerimizce, kalitesi bilimsel kriterlere göre belirlenmiş ve fiyat istikrarı sağlanmış ürünlerin kolayca temini,

Tarım ürünlerinin, fizikî mal ve numune gösterilmesine ve teslimine gerek olmaksızın ürün senetleri veya elektronik ürün senetleri aracılığıyla ticaretinin yapılması,

Standardı belirlenmiş ürün ve lisanslı depo sistemiyle tarım ürünlerinde vadeli işlem ve opsiyon piyasalarına geçilmesi,

Ürün depolanması, bankacılık ve sigorta sektörü açısından yeni iş alanlarının oluşturulması,

Ülkemizin yakınında bulunduğu Orta Doğu, Balkanlar, Türkî Cumhuriyetler ve Asya coğrafyasındaki tarım ürünleri ticaretinde de önemli rol üstlenmesi ve pay sahibi olunması,

hedeflenmiştir.

İlk Lisanslı Depo:

Sistemle ilgili yasa 2005 yılında yürürlüğe girdiği halde, ilk lisanslı depoculuk şirketi TMO (Toprak Mahsulleri Ofisi) ve TOBB’un (Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği) ortaklığında 2011 yılında kurulmuştur.

Sistemin ilk yatırım ve işletme maliyetleri oldukça yüksek olduğundan henüz cazip değildir. Bakanlığımız (Gümrük ve Ticaret Bakanlığı) Lisanslı Depoculuğun önünü açmak üzere bu güne kadar önemli katkılar sağlamış, önemli mesafeler alınmıştır. Ancak, sistemin halen çözüm bekleyen sorunları ve bazı yasal mevzuatlar açısından eksikleri bulunmaktadır.

Ülkemizdeki Lisanslı Depoculuk Şirketleri:

Ülkemiz genelinde 2021/Ağustos ayı itibariyle toplam 253 şirket 16.693.420 yon kapasite beyan ederek lisanslı depo şirketi kuruluş izni almıştır. Bunlardan 148 şirket 7.935.507 ton kapasite ilelisans olarak faaliyetlerini sürdürmektedir.

Serbest piyasa ekonomisinin gereği olan ürün borsaları ile paralel çalışacak olan lisanslı depoculuk sistemi; tarım ürünlerine dayalı ticareti kolaylaştıran, tarımsal ürünler için yurt çapında yaygın bir depolama sistemi oluşturan, mudilere mallarının emniyeti ve kalitesi ile ilgili güvenilir koruma sağlayarak pazar alanını genişleten, piyasalarda fiyat istikrarına katkı sağlayan ve ekonomide kayıt dışılığın önlenmesinde önemli bir araç olan çağdaş bir kurumsal altyapıdır.

Lisanslı Depoculuk Sistemindeki Teşvik Ve Devlet Yardımları

1- Vergi İstisnaları

Lisanslı depolara stoklanarak elektronik ürün senedi aracılığıyla alım, satımı yapılan ürünler 31.12.2023 tarihine kadar;

Zirai stopaj vergisinden (% 2),

Elde edilen kar gelir/kurumlar vergisinden (% 20),

KDV’den (% 1),

muaftır.

2- Depo Kira Desteği

22 Haziran 2021 tarih,31519 sayılı Resmi gazetede yayımlanan karar ‘Tarımsal Ürünlerin 5300 Sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu Çerçevesinde Lisans Alarak Faaliyet Gösteren Depolarda Muhafaza Edilmesi Halinde Destekleme Ödemesi Yapılmasına İlişkin Karar (Karar Sayısı: 4093)ile 22.06.2021 tarihinden itibaren 3 yıl süreyle depo kira desteği ödenecektir. Buna göre;

Lisanslı depolara stoklanarak elektronik ürün senedi aracılığıyla alım, satımı yapılan ürünler 31.12.2023 tarihine kadar;

Buğday, Arpa, Yulaf, Çavdar, Mısır, Çeltik, Pirinç için 6 TL/Ton/Ay,

Mercimek, Nohut, Fasulye, Soya fasulyesi için 8 TL/Ton/Ay,

Pamuk için 7 TL/Ton/Ay,

Fındık için 15 TL/Ton/Ay,

Fındık için 15 TL/Ton/Ay,

Antepfıstığı için 30 TL/Ton/Ay,

Kuru Kayısı, Kuru Üzüm için 30 TL/Ton/Ay,

Zeytin, Zeytinyağı için 15 TL/Ton/Ay,

3- Üreticilere Nakliye Desteği

Kira desteğinden yararlanan üreticiler ile üretici örgütlerine, lisanslı depoya teslim edilen her ürün (fındık, antepfıstığı, kuru kayısı ve kuru üzüm hariç ) çeşidi için ton başını 25 TL ve maksimum 750 TL’yi geçmemek üzere nakliye desteği verilir. Fındık, antepfıstığı, kuru kayısı ve kuru üzümde maksimum 750 TL’yi geçmemek üzere ton başına 100 TL nakliye desteği verilir.

4- Üreticilere Analiz Desteği

Kira desteğinden yararlanan üreticiler ile üretici örgütlerine, lisanslı depoya teslim edilen her ürün çeşidi için Lisanslı Depoya teslimden önce Yetkili Sınıflandırıcılarca yapılacak analizler için Parti başına 25 TL olan analiz ücreti desteği, buğday, arpa, yulaf, çavdar, mısır, çeltik, pirinç, mercimek, nohut, fasulye, soya fasulyesi, ayçiçeği, antepfıstığı için 25 TL, pamuk için 12 TL, fındık için 6 TL, kuru kayısı ve kuru üzüm için 50 TL, zeytin ve zeytinyağı için 15 TL olarak verilir.

5- Üreticilere Elüs Karşılığı Kredi Faizi Desteği

03/01/2020 Tarihli T.C. Resmi Gazetede Yayınlanan T.C. Ziraat Bankası A.Ş. ve Tarım Kredi Kooperatiflerince Tarımsal Üretime Dair Düşük Faizli Yatırım ve İşletme Kredisi Kullandırılmasına İlişkin Karar (Karar Sayısı: 2015) kapsamında; Elektronik Ürün Senedi (ELÜS) karşılığında, üretimini yaptığı ürünü lisanslı depoya teslim eden üreticilere, üretim kapasiteleriyle uyumlu olacak şekilde senet tutarının % 75’ine kadar azami 9 ay vadeli olarak kullandırılacak kredi faizlerinde %100 indirim uygulanmaktadır.

6- Lisanslı Depo Yatırım ve İşletme Kredisi Desteği

03/01/2020 Tarihli T.C. Resmi Gazetede Yayınlanan T.C. Ziraat Bankası A.Ş. ve Tarım Kredi Kooperatiflerince Tarımsal Üretime Dair Düşük Faizli Yatırım ve İşletme Kredisi Kullandırılmasına İlişkin Karar (Karar Sayısı: 2015) ve 25.03.2020 Tarihli T.C. Resmi Gazetede Yayınlanan T.C. Ziraat Bankası A.Ş. Ve Tarım Kredi Kooperatiflerince Tarımsal Üretime Dair Düşük Faizli Yatırım Ve İşletme Kredisi Kullandırılmasına İlişkin Uygulama Esasları Tebliği (Tebliğ No: 2020/4) kapsamında kurulmuş/kurulacak lisanslı depo işletmelerine T.C. Ziraat Bankasınca 50 Milyon TL’ye kadar %50 Faiz İndirimli Yatırım Kredisi Kullandırılmaktadır.

7- Yatırım Teşvik Belgesi Karşılığı Verilen Destekler

15/6/2012 tarihli ve 2012/3305 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar’da değişiklik yapılmasına ilişkin 2017/10111 sayılı Karar kapsamında lisanslı depoculuk yatırımları bölgesel desteklerden yararlandırılacak yatırım konuları arasına dahil edilmiş olup, 1-2-3-4-5’nci bölgelerde kurulacak tüm lisanslı depo işletmeleri 5’nci Bölgede, 6’ncı bölgede kurulacak lisanslı depo işletmeleri kendi bölgesinde değerlendirilmektedir. Bu kapsamda;

KDV istisnası,

Vergi indirimi,

Sigorta primi işveren hissesi desteği,

Gelir vergisi stopaj desteği,

Sigorta primi desteği,

Faiz desteği,

sağlanmaktadır.